Nie było nas był las, nie będzie nas, czy będzie jeszcze las?

Fot.: arch. Nadleśnictwo Chojnów

Ostatnio na forach i portalach internetowych pojawiły się mapki wskazujące miejsca wycinania drzew w lasach, które napawają niepokojem i powodują liczne kontrowersje oraz wzmożone dyskusje. Pojawia się dużo teorii, ale większość z nich ma niewiele wspólnego z rzeczywistością. 
Postanowiliśmy więc zadać trzy krótkie pytania, o przyczynę wycinki i wyjaśnienie zagadnienia gospodarki leśnej samych leśników, którzy się na tym znają zarówno z teorii, jak i praktyki.  

Nasze pytania dotyczyły głównie lasów lokalnych, czyli tzw. „Lasu Młochowskiego” który tak naprawdę jest częścią leśnictwa Podkowa Leśna.
W rozmowie telefonicznej z rzecznikiem Nadleśnictwa Chojnów dowiedzieliśmy się również, że las na terenie leśnictwa Podkowy Leśnej to obszar 1400 hektarów, a rocznie wycinane jest z niego 10 hektarów. I gdyby nie było nowych nasadzeń, to wycięcie go zajęłoby leśnikom 140 lat.  

1. Dlaczego dochodzi do tak dużej wycinki drzew w tych lasach?

Przychodzi w życiu lasu czas gdy stare pokolenie musi ustąpić miejsca młodemu. To młode pokolenie będzie nam towarzyszyło przez kolejne 100-140 lat. Będą się nim cieszyć nasze dzieci i nasze wnuki.
Leśnicy wycinają poszczególne fragmentu lasu w oparciu o Plan Urządzania Lasu, który tworzony przez niezależną jednostkę – Biuro Urządzania Lasu na okres 10 lat. Plan ten opiniowany przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska, jest poddawany również konsultacjom społecznym. PUL szczegółowo opisuje każdy fragment lasu, określa jego aktualny stan oraz jego potrzeby niezbędne dla prawidłowego rozwoju i wskazuje zabiegi niezbędne do jego zapewnienia. Pośród wielu zabiegów są również te związane z wycinką drzew. Są to cięcia zarówno sanitarne - wykonywane ze względów „zdrowotnych”, jak pielęgnacyjne,   poprawiające strukturę lasu i warunki wzrostu wybranych drzew i wreszcie odnowieniowe, których celem jest wprowadzenie nowego pokolenia lasu. Terminy, sposoby prowadzenia cięć wynikają ze stanu dojrzałego lasu, wymagań wprowadzanych i istniejących już odnowień czyli młodego pokolenia lasu. W planowaniu uwzględniamy także strukturę przestrzenną lasu, aby uniknąć kumulowania się zrębów i ich łączenia. Proces wymiany pokoleń na sąsiadujących działkach także wymaga odpowiedniego odstępu czasowego. Dla każdej takiej powierzchni jest szacowana ilość drewna, która zostanie pozyskana przy realizacji założonych celów. W PUL określony jest poziom pozyskania drewna dla całego Nadleśnictwa w okresie jego obowiązywania, w poszczególnych latach może one ulegać wahaniom, zależnie od warunków na powierzchniach objętych pracami.

Generalną zasadą regulującą ilość pozyskiwanego drewna jest nie przekraczanie rocznego przyrostu. Jeśli w ciągu roku w lesie „urośnie” 100 m3 drewna, to pozyskanie nie może przekroczyć tej wartości. W Polsce pozyskuje się ok. 75% rocznego przyrostu. To znaczy, że ponad 25% tego co urosło zostaje w lesie, zwiększając zasobność naszych lasów.
Ma to ogromne znaczenie dla przyrody, klimatu, gospodarki wodnej, a w szczególności dla trwałości lasu. Dla porównania w innych krajach Europy wycina się 70%-80% tego co przyrasta, w Szwajcarii nawet prawie 100%. W większości państw regionu pozyskuje się zdecydowanie ponad 50% przyrostu. Największą wielkość omawianego wskaźnika wykazują Szwecja (101,8%), Austria (93,5%) i Czechy (85,2%).

Źródło: State of Europe’s Forests 2015 Report (Raport o stanie lasów Europy 2015)

W bieżącym roku w Lesie Młochowskim planowane są trzy powierzchnie cięć odnowieniowych, wskazane na załączonej mapce. Wszystkie są w trakcie realizacji.
Powierzchnia na której będą wycięte drzewa wynosi:

• Oddz. 338 c – 1,86 ha;
• Oddz. 358 c – 2,15 ha;
• Oddz. 359 d – 1,88 ha;

Fot.: Nadleśnictwo Chojnów

Na wszystkich wymienionych powierzchniach realizowana jest zmiana składu gatunkowego drzewostanu. W zdecydowany sposób zwiększa się udział gatunków liściastych, głównie dęba, który jest bardziej zgodny z warunkami siedliskowymi. Udział sosny w ogólnym składzie spadnie do 20-30%. Pozostałe 70-80% będą stanowiły gatunki liściaste.

2. Czy będą jakieś nasadzenia w tych miejscach, czy ich naturalna odbudowa?

Oczywiście, musi pojawić się nowe pokolenie drzew. Zgodnie z zapisami prawa nowe pokolenie musi być wprowadzone w okresie maksymalnie 5 lat. Zazwyczaj odbywa się to w następnym roku. Wprowadzane są gatunki odpowiadające lokalnym warunkom: żyzności i wilgotności gleb. W lasach Nadleśnictwa Chojnów w 2007 roku zostały przeprowadzone badań siedliskowe, które pozwalają precyzyjnie planować składy gatunkowe odnowień.
W miejscach prowadzonych cięć dokonuje się przebudowa drzewostanu, las iglasty powoli ustępuje miejsca dębom i bukom. Wynika to z kilku przyczyn:

• Po pierwsze, mamy coraz bogatsze siedliska (coraz lepszą glebę).
• Po drugie, zmiany klimatyczne powodują, że gatunki liściaste mają większą szansę na „odnalezienie” się w cieplejszym klimacie. Leśnicy przewidując zmiany warunków dostosowują do nich skład gatunkowy lasów.
• Po trzecie lasy bogatsze gatunkowo mają większą odporność na choroby i szkodniki. Zwiększa się ilość gatunków roślin i zwierząt (bioróżnorodność). Las robi się bogatszy.
  W przypadku powierzchni, których dotyczy pytanie nowe pokolenie lasu rośnie na ich części już od 10 - 20 lat. Są to dęby, jawory, buki, lipy, które w osłonie starszego lasu zostały posadzone na polankach - gniazdach. Końcowym etapem procesu wymiany pokoleń po wykonaniu trwających cięć będzie wprowadzenie na tych powierzchniach gatunków światłożądnych: sosny, modrzewia oraz domieszkowych ibiocenotycznych np. dzikich owocowych.

3. Czy te lasy mają w zasadzie charakter produkcyjny? Czy może jest jakaś liczba określająca procent lasu dla celów społecznych i ekologicznych, a jaki dla produkcyjnych?

Należy mieć świadomość, że obraz Lasu Młochowskiego jest wynikiem poczynań gospodarczych kilku pokoleń leśników oraz tutejszych warunków przyrodniczych i społecznych. Jak wszystkie lasy w Polsce spełnia wiele funkcji. Pełni zarówno te ekologiczne i społeczne jak funkcję produkcyjną. Wszystkie te funkcje są realizowane równolegle i wszystkie są uwzględniane podczas sporządzania Planu Urządzania Lasu poprzez planowanie odpowiednich metod osiągania naszych celów. W przypadku lasów Nadleśnictwa Chojnów duża ich część pełni funkcje społeczne związane z bliskością Warszawy. One warunkują pozostałe funkcje, w tym budzące najwięcej kontrowersji produkcyjne. Jest jednak jeden cel, który musi być spełniony przy realizacji wszystkich funkcji – to zachowanie trwałości lasu, aby był on obecny na tym terenie również za przysłowiowe „sto lat”. Aby ten cel zrealizować wykonuje się liczne zabiegi - cięcia pielęgnacyjne, cięcia odnowieniowe czy sanitarne np. wycinanie drzew zaatakowanych przez jemiołę, aby ograniczyć jej rozprzestrzenianie się. Dla zachowania trwałości, jak w każdej populacji, musi następować stopniowa wymiana pokoleń. Każda ilość pozyskanego i sprzedanego drewna będzie realizowała produkcyjną funkcję lasu. Lasy te pełnią bardzo ważne funkcje społeczne, zarówno dla Warszawy jak i okolicznych mieszkańców. Są one dostępne dla każdego, bez żadnych opłat czy większych ograniczeń. Leśnicy tworzą - właśnie za pieniądze uzyskane ze sprzedaży drewna, obiekty turystyczne, wiaty, miejsca na ogniska, miejsca postoju, trasy biegowe czy ścieżki edukacyjne. Obiekty te wymagają utrzymania.
W ostatnich latach Nadleśnictwo Chojnów wydaje co roku na sprzątanie i wywóz śmieci z terenów leśnych blisko 200 tys. zł. Wszystkie nasze lasy, także prywatne są objęte nowoczesnym monitoringiem ppoż.

Możecie być Państwo spokojni las będzie trwał. Będzie dostępny dla Was dzisiaj, dla Waszych dzieci jutro, a pojutrze dla Waszych wnuków.

Z poważaniem,
Sławomir Mydłowski
Nadleśniczy